Việt Nam mới

Thời Cách mạng tháng Tám, tôi mới trong độ tuổi học sinh và tham gia cách mạng. Đó là thời kỳ sôi động nhất của thanh niên, học sinh thế hệ đó. Tất cả đều bày tỏ một khát vọng mãnh liệt về độc lập dân tộc. Tinh thần tự hào dân tộc có ở hầu hết thanh niên hồi đó.

Lúc tôi đã học xong Tú tài, tự thấy mình có chút kiến thức, thi xong là cùng với anh em bỏ về các địa phương, vùng nông thôn để vận động, kêu gọi nhân dân khởi nghĩa. Chính học sinh, sinh viên lúc đó là nòng cốt bên cạnh những người cộng sản, thúc đẩy phong trào cách mạng ở nông thôn. Nhạc sĩ Phạm Tuyên, là con trai của một quan thượng thư ở triều đình Huế, cũng đi theo Cách mạng. Một người bạn khác của tôi, là con của anh trai vua Bảo Đại nhưng cũng tham gia cách mạng giành độc lập. Nói vậy để thấy rằng, hồi đó thanh niên không màng đến giai cấp, đến lợi ích của mình, mà chỉ nghĩ rằng, dù giai cấp nào, tầng lớp nào, chúng ta vẫn đang là nô lệ cho thực dân Pháp.

Nếu nói về bản sắc, thanh niên bây giờ không thay đổi so với ngày xưa. Họ luôn tự hào về dân tộc và yêu nước nồng nàn. Có điều, trong điều kiện kinh tế thị trường, cuộc sống hiện nay, có vẻ tinh thần đó bị loãng đi… Tôi từng chất vấn một lãnh đạo cấp cao rằng, khi có quốc gia, thế lực nước ngoài đang thể hiện rõ âm mưu xâm hại đến chủ quyền đất  nước ta, các anh đã thực sự hiểu thanh niên - sinh viên chưa, để khơi dậy tinh thần của họ? Thời thế bây giờ khác rồi, phải có hoạt động phù hợp, cách thuyết phục phù hợp. Và muốn như vậy, anh phải hiểu thanh niên.

Chúng ta nói độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội (CNXH). Đúng, nhưng phải làm cho thanh niên hiểu. Nhiều người bảo họ không hiểu CNXH là gì, họ mù mờ về CNXH, vì thực ra cũng đã có ai thấy CNXH như thế nào đâu. Nhưng tôi nghĩ rằng, ta cứ hiểu độc lập dân tộc gắn với CNXH là độc lập gắn với hạnh phúc của nhân dân. Cho dù làm bất cứ điều gì thì cũng phải hướng đến hạnh phúc của nhân dân. Đó là con đường duy nhất đúng.

Trung tướng Nguyễn Quốc ThướcPhan Long (Lược ghi)